ساخت مناره و گلدسته

ساخت مناره و گلدسته در مساجدي که رسول خدا(ص) ساخت و يا در ساخت آنها شرکت و يا نظارت کرد، خيلي ساده و بي آلايش بود و هيچ گونه نقش و نگاري در آنها به کار نرفته بود. بعد از رحلت رسول خدا (ص) که مسلمانان غني و ثروتمند شدند و تمدن اسلامي گسترش يافت. مساجدي با شکوه و زيبا به وجود آمد و همه نوع هنر و صنعت در آنها به کار رفت. ائمه اطهار (ع)همه دستشان باز نبود تا در زمان خود و به مقتضاي زمان خود مساجدي بسازند تا الگو شود. چند سالي هم که امير المؤمنين (ع) خلافت ظاهري داشت، چندان از زمان رسول اکرم (ص) نگذشته بود و شرايط خيلي عوض نشده بود و علاوه بر اين به خاطر فتنه ناکثين، مارقين و قاسطين، وي چندان فرصت نيافت تا به عمران و آباداني بپردازد و مسجدي بسازد.
رواياتي از پيامبر (ص) در نهي از بلند ساختن مساجد و زينت کردن آنها با طلا وارد شده است. و اين موجب شده است که هميشه در ميان مسلمانان و مؤمنان و پيروان اهل بيت پيامبر (ص) شبهه باشد که آيا اين مساجدي که بعد از پيامبر و به دست خلفا و دست اندرکاران خلافت جور ساخته شده است، با اصول اسلام و تعاليم آن همخواني دارند يا نه و پيوسته از کيفيت بناي مسجد پيامبر مي پرسيدند و ائمه اطهار (ع) ، چندان حساسيتي نشان نمي دادند و مي فرمودند: شما کار نداشته باشيد و در اين مساجد، نمازتان را بخوانيد. علي بن جعفر نقل مي کند که از برادرش حضرت امام موسي کاظم(ع) درباره نماز در مساجدي که ديوارهاي آن نقش دارد و در قبله اش آياتي از قرآن يا احاديثي از پيامبر نوشته شده، سؤال کرد و امام (ع) که نماز در اين نوع مساجد، اشکال ندارد در جواب فرمود شخصي از اصحاب امام صادق (ع) دباره ي نماز در مساجد تصوير دار ونقش دار، سؤال کرد و حضرت در جواب فرمود من اين گونه مساجد را دوست ندارم؛ ولي اکنون اشکال ندارد.
بدين ترتيب هنگامي که قائم قيام کند، خودش مي داند که با اين مساجد چه کار کند مخالفت جدي از ائمه (ع) درباره گسترش کيفي مساجد ديده نمي شود؛ البته نسبت به طلاکاري و نقاشي تصوير داراي روح در ديوار مساجد، فقيهان فتوا به حرمت داده اند و در بعضي از روايات، نهي از بلندي مناره ها شده است و علما هم به کراهت بلندي مناره فتوا داده اند. با توجه به سيره ي ائمه (ع)، مي توان فهميد که آن حضرات به طور کلي با اين نوع مساجد مخالف نبودند و گاهي که در موارد جزئي انحرافي بوده، اشاره مي کردند؛ چنان که حضرت علي(ع) دستور داد که مناره مسجدي را در کوفه خراب کردند. هنوز قرن اول هجري به پايان نرسيده بود که براي مسجد النبي مناره و مأذنه ساختند، بدين ترتيب بعضي از اشکال معابد مانند مأذنه و گنبد، وارد معماري مساجد شد و به تدريج، گنبد و مناره سمبل و نشانه مسجد گشت. البته اين چنين نبود که مسلمانان با اقتباس گنبد و مناره از ديگر اديان، مانند مسيحيان، زرتشتيان و يهوديان، مقهور معماري آنها گردند؛ بلکه آنها به گونه اي به ترويج اسلام راستين پرداختند که اديان ديگر آتشکده ها و معابد خود را به مسجد تبديل مي کردند.
و معماران خوش ذوق مسلمان، مخصوصاً ايرانيان، سبکي نوين، متفاوت و ماندگار به وجود آوردند. ايرانيان برخلاف کشورهاي عربي که متأثر از معماري يوناني بودند، راه خود را کاملاً متمايز کردند.

علت ساخت گلدسته در کنار گنبد

كارشناسان برای ساخت گنبد و گلدسته كه يكی از اصلی ترين رمز پردازی‌ها در مساجد است، رموز و دلايل خاصی را مطرح كرده‌اند، بعضی می‌گويند كه گنبد مانند سر انسان است و دو گلدسته، مانند دو دست كه به حالت التجا و التماس و خواهش در كنار سر، رو به آسمان و رو به ذات اقدس الهی بلند شده است؛ مانند كسی كه دست‌هايش را در جلوی سر و صورت، حتی از سر بالاتر هم برده است و دعا می كند گرچه اين تشبيه جالبی است، اما فلسفه اصلی گنبد و گلدسته، فراتر از اين است.
عده‌ای ديگر گنبد و گلدسته را شاخص‌هايی بلند برای ديد، شكوه سازی و راهنمايی از دور دانسته‌اند، ولی آن چه در بحث گنبد و گلدسته بايد در نظر داشت، اين است كه طبق نظر پيشكسوتان معماری، ايده آل قضيه در عناصر معماری اين است كه هر عنصری در معماری، بايد هم عملكرد و هم زيبايی داشته باشد.
بعضی ديگر، گنبد و گلدسته را برای قبله يابی می‌دانند در مكتب تشيع، خطر عمود منصف بر خط و اصل دو گلدسته را، تأمين كننده جهت قبله می‌دانند. یکی دیگر از نماد شناسی های ساخت گنبد کنار گلدسته نماد دو فرشته ی نگهبان انسان با نامهای رقیب و عتید می باشد که برگرفته از آیه ی ۱۸ سوره ق ( ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ ) است. این دو فرسته که موسوم به فرشته های حفظه هستند نیز می توانند علتی برای ساخت دو گلدسته کنار گنبد و نگهبانی از آن باشند.

کلمات کلیدی:

ساخت مناره و گلدسته

گنبد و گلدسته

ساخت انواع گنبد و گلدسته

گنبد و گلدسته سازی لطیفی

علت ساخت مناره

نمادشناسی مناره